Okrągły Stół .Tolerancja: W Obliczu Wyzwań Społecznych I Politycznych

Ostatni, trzeci dzień konferencji Tolerancja. Modele, metamorfozy i implikacje rozpoczął sie od przywitania zebranych przy Okrągłym Stole gości przez dyrektor Stowarzyszenia Willi Decjusz, dr Danutę Glondys.
Należeli do nich: Kareem Amer, blogger z Egiptu, Danielle Buschinger, professor z Université de Picardie Jules-Verne we Francji, Larissa Cain, lekarka i historyk z Francji, Riccardo Campa, profesor z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Alexis Chatahtinsky, Konsul Generalny Francji w Krakowie, André Creprin, profesor z Institut de France we Francji, Michael Daxner, profesor z Freie Universität Berlin w Niemczech, Paweł Dybel, profesor z Uniwersytetu Warszawskiego, Ustün Ergüder, profesor z Istanbul Policy Center, Sabanci University w Turcji, Christel Hartmann-Fritsch, Dyrektor Fundacji Genshagen z Niemiec, Jarosław Górniak, profesor z Uniwersytetu Jagiellońskiego, JE Staffan Herrström, Ambasador Królestwa Szwecji w Polsce, Hywel Ceri Jones, były Dyrektor Generalny Komisji Europejskiej z Wielkiej Brytanii, Aleksander Koj, profesor, były Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Przewodniczący Stowarzyszenia Willa Decjusza, profesor Małgorzata Kossowska  z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Anna Kukułka-Wojtasik, profesor z Uniwersytetu Warszawskiego, Jan Piekło, dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Ukraińskiej, profesor Michel Henri Kowalewicz, Uniwersytet Jagielloński, Helmut Pulte, profesor, Ruhr-Universität Bochum w Niemczech, László Rájk, profesor z Színház- és Filmművészeti (Uniwersytet Sztuki Teatralnej i Filmowej) na Węgrzech, Jose Ramoneda, profesor z Universidad Autónoma de Barcelona w Hiszpanii, Magdalena Revue, profesor z Ecoles Saint-Cyr Coëtquidan we Francji, Peter Ripken, Prezes Zarządu Międzynarodowej Sieci Miast Uchodźctwa w Norwegii, Roy Rosenstein, profesor z Université Américaine de Paris we Francji, profesor Gunter Scholtz z Ruhr-Universität Bochum w Niemczech, Isabelle Weill, profesor z Universite Paris-Nanterre we Francji, Unni Wikan, profesor z Universitetet i Oslo w Norwegii oraz Martine Yvernault, profesor z Université de Limoges we Francji.

Debaty przy Okrągłym Stole rozpoczęły się od wykładu: Granice tolerancji i demokracji, prowadzonego przez prof. László Rájka z Węgier. Moderatorami wykładu byli: dr Danuta Glondys oraz Wojciech Przybylski, redaktor naczelny Res Publica Nowa oraz Visegrad Insight.

Wprowadzeniem do wykładu były następujące hipotezy oraz pytania:
Wydaje się, że atrakcyjność kultury i bogactwa Zachodu są niepodważalne. Nie szkodzi im słabnąca gospodarka i kryzys finansowy. Jednak atrakcyjność ta stawia Zachód w obliczu próby kulturowej, która jest pochodną ekspansji gospodarczej, struktury demograficznej i coraz intensywniejszych ruchów migracyjnych. Życie obok „Innego” staje się obustronnym testem wymagającym podejmowania krytycznych kulturowych wyborów zarówno na poziomie indywidualnym jak i społecznym.
Jak będzie wyglądać przyszłość? Czy narastające napięcia społeczne, gospodarcze i finansowe świata Zachodu podważą kruche już dziś zasady współistnienia zróżnicowanych modeli i wartości kulturowych na kontynencie? Czy też prawdziwa zmiana nastąpi dopiero w gospodarczej konfrontacji z innymi niż świat Zachodu kulturami i doprowadzi do metamorfoz kulturowych i powstawania nowych modeli społeczeństw, akceptacji „inności”, szacunku i dalekosiężnej tolerancji?

Prof. László Rájk rozpoczął swoje rozważania od tematu tolerancji w sztuce na arenie międzynarodowej, przywołując temat nietolerancji poprzez akty wandalizmu w USA, omawiając wybrane przykłady - dzieła sztuki na załączonych kopiach. Temat został również rozpatrzony z innej perspektywy, mianowicie: jakie pułapki niesie za sobą tolerancja. Prof. Rájk silnie podkreślił również, iż jest federalistą i za federalizmem, mówiąc o określonej suwerenności kraju. W swoim przemówieniu wspomniał także o kondycji krajów Grupy Wyszehradzkiej, podkreślając, iż sekret sukcesu Czech, Polski i Węgier zależy w dużej mierze od politycznej aktywności.

Następnie swą opinię wygłosił prof. Hywel Ceri Jones, komentując przemowę László Rájka, by przekazać głos prof. Peterowi Ripkenowi. W swoim emocjonującym przemówieniu prof. Ripken zaprezentował przemyślenia dotyczące USA. - (…) Ludzie, którzy byli demokratami i republikanami są teraz wrogami. To nie jest przypadek, że 1/3 społeczeństwa uważa, że prezydent Obama jest muzułmaninem  – ocenił sytuację panującą w Stanach Zjednoczonych, rozwijając dalej sprawę tolerancji i nietolerancji religijnej. Jako przykład podał dyskryminujące się wzajemnie  grupy młodzieży z Nigerii, pytając jednocześnie zebraną publiczność, czy taka sytuacja jest pożądana.

Dr Glondys kontynuując wątek, zapytała uczestników Okrągłego Stołu o ich doświadczenia związane z nietolerancją. Natomiast Wojciech Przybylski przywołał kluczową kwestię  o praktykowaniu tolerancji: - Nie można chronić tolerancji, jeśli nie ma się dobrych przekonań - stwierdził. Natomiast prof. László Rájk dodał: „Konflikt będzie zawsze istniał między ludźmi tolerancyjnymi i nietolerancyjnymi. Naszym zadaniem jest przywrócić wzrost tolerancji przez wszystkie możliwe środki.” Wspomniał również  o sytuacji na świecie: „W Indiach, Nigerii, USA panują sprzeczności. Metody legislatywne są złe."
Do dyskusji włączył się prof. Ramoneda, mówiąc o pewnym zakresie ludzi z peryferycznych dzielnic miast, dla których policja jest wrogiem. - Z mojego punktu widzenia, warunkiem, który należy spełnić jest wyznaczenie limitu akceptowalnego dla większości ludzi - dodał, wspominając o populizmie: - (…) Jest to trudny temat. Ważnym aspektem populizmu są różnice. W tym wszystkim ważna jest zdolność decydowania  za większość ludzi – powiedział, kończąc swą wypowiedź.
Następnie głos zabrał francuskojęzyczny blogger, Henri Kowalewicz,  odnosząc się do wcześniej poruszonej przez Wojciecha Przybylskiego kwestii obojętności  wśród ludzi, kwestionując sens robienia referendum: - (…) Ludzie, którzy są u władzy, mówią z pozycji „wiem lepiej” , w związku z tym obywatele czują się zdradzeni, dlatego są obojętni. Powinniśmy więcej pytać się ludzi o ich opinie – dodał.
Jarosław Górniak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego odniósł się natomiast do historii Węgier z lat 80-tych oraz zbiorczego mechanizmu dotyczącego obywateli każdego państwa: - Ludzie są zwierzętami społecznymi. (…) Nie mamy jednej tożsamości, mamy wiele  tożsamości – stwierdził.
Tolerancja została również wspomniana w temacie ruchów społecznych oraz zagrożenia kryzysem ekonomicznym. - To (kryzys) zmobilizuje społeczeństwo do znalezienia odpowiedniej definicji słowa tolerancja - podsumował rozważania jeden z panelistów.
Zostało również wymienione pojęcie: Inteligencja Środkowoeuropejska, określające liderów kultury z misją. Wspomniano również  obojętność,  jako metodę walki oraz panujący na świecie podział: my i oni.
Danuta Glondys pytając o aktywność inteligencji na skutek populizmu zadała pytanie: - Czy jesteśmy leniwi, mając to, co mamy? Czy nie zależy na tym, by walczyć o więcej - prowokując do dalszej dyskusji. Prof. László Rájk odpowiadając na to pytanie, stwierdził, iż nie jest zawsze dobrze jest być w gotowości i być politycznym.
W następnej kolejności głos zabrał prof. Helmut Pulte, prezentując pojęcie tolerancji z perspektywy mniejszości: „Kiedy jesteś w ucisku, nie możesz być tolerancyjny. Tolerancja jest  wtedy sprzecznością.”
Zebrani goście starali się też odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego powinniśmy rozróżnić zachowanie tolerancyjne i nietolerancje w zależności od ram Europy? Prof. Michel Kowalewicz zapytał zgromadzonych: - Jakie są granice tolerancji? - kierując swe pytanie do niemieckich przedstawicieli Okrągłego Stołu. Helmut Pulte  w odpowiedzi przyznał, iż Niemcy są w pozycji wspierającej i solidaryzującej się  z resztą Europy.
Kolejnym dyskutowanym tematem był kryzys w Grecji. Wojciech Przybylski: ”Nie Grecja, lecz cała Europa powinna być winiona za kryzys”. Prof. Hywel Ceri Jones opowiedział o swojej pracy w w Komisji Europejskiej w dziale finansów w latach 1993-1999 wspominając niskiej jakości administrację publiczną w Grecji. Przedstawił on również sytuację w Wielkiej Brytanii - napięciu panującym w kraju. Na pytanie: skąd pochodzą problemy? Odpowiedział, że m.in.  z dwóch podstawowych powodów: z historii oraz systemu bankowego.- Referendum jest tępe, jest to negatywny instrument stosowany do poważnych tematów - dodał. Przytoczył też anegdotę: “Gdybym miał poprosić Boga o stworzenie świata od początku  poprosiłbym o stworzenie go bez partii politycznych” oraz postulował by dzielić wspólne wartości przez solidarność.

Prof. László Rájk kontynuował: ”Obwiniamy nadmiernie polityków. W dzisiejszych czasach zapominamy kierować ich oraz  banki w stronę trywializmu. Jest czas na przyznanie: jak bardzo jesteśmy winni, czas na weryfikację."
- Nie ma się przejrzystości bez zaufania, nie ma zaufania bez tolerancji – dodał przemawiający następnie prof. Riccardo Campa, profesor z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Helmut Pulte wyraził swoje stanowisko z perspektywy historii Niemiec: „Nie może być tolerowane to, co widzimy w tym momencie. Chcemy widzieć więcej regulacji w systemie bankowym.”


Zmieniając temat, głos zabrała Martine Yvernault Anglista – mediewista, profesor Uniwersytetu w Limoges, kierownik studiów magisterskich Master Langues oraz szkoły doktorskiej: Literatura, Filozofia, Sztuka i Historia Uniwersytetu w Limoges, która poruszyła i omówiła ważną kwestię edukacji.

Na sam koniec debaty głos należał do psycholog, Małgorzaty Kossowskiej,  profesor i dziekan Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dyrektor Instytutu Psychologii UJ, kierownik Zakładu Psychologii Społecznej; prezes Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej, której zainteresowania skoncentrowane są na pozytywnych i negatywnych mechanizmach leżących u podłoża postaw.
Zjawisko nietolerancji zostało przez nią rozpatrzone przede wszystkim w kontekście uprzedzeń a także samooceny, samowartości jako grupy. Jako jeden ze sposobów zapobiegania nietolerancji zostały wymienione programy międzykulturowe: - Na ten moment nie ma żadnych danych naukowych na temat zapobiegania nietolerancji. Mamy dużo danych do przebadania  w laboratorium, ich oceny i wcielenia w życie”- dodała prof. Kossowska.

Obrady Okrągłego stołu zakończyły się  anegdotą prof. ­­­­Hywela Ceri Jonesa, który przytoczył opowieść ze studenckich czasów, poszukując wraz ze znajomymi najlepszych cech do zdefiniowania idealnego mieszkańca Europy. Po naradach, doszli do wniosku, iż idealny Europejczyk powinien posiadać m.in. hojność Holendrów, punktualność Włochów, perspektywę świata mieszkańców Luksemburga, skromność Francuzów oraz znajomość języków mieszkańców Wielkiej Brytanii, zakańczając tym zabawnym akcentem obrady wokół Okrągłego Stołu.

Na sam koniec Konferencji dyrektor Danuta Glondys podziękowała wszystkim raz jeszcze za przybycie, obecność (w szczególności dla pana Michela Kowalewicza za towarzyszenie przez cały czas trwania konferencji) oraz owocne spotkanie.